مرزه خشک (با نام علمی: Satureja hortensis) یکی از سبزیجات و ادویههای معطر و پرکاربرد در آشپزی و طب سنتی ایران است. طعم و عطر قوی، خواص ضدنفخ، تقویت گوارش و کاربردهای خوراکی و دارویی، مرزه را به گزینهای ممتاز در بین خشکبارهای عطاری تبدیل کرده است.
مرزه، گیاهی علفی و یکساله از خانواده نعناعیان است که در بهار و تابستان در مزارع ایران بهویژه نواحی معتدل رشد میکند. برگهای باریک، ساقههای نازک و گلهای کوچک سفید تا صورتی آن، پس از برداشت و خشک شدن به عنوان یکی از ادویههای پرمصرف عرضه میشوند. در آشپزی ایرانی، مرزه خشک معمولاً به سبزی خوردن، سالاد و غذاهای مختلف افزوده میشود.
ضدنفخ و تقویتکننده معده: مرزه به کاهش گاز معده و روده کمک میکند و گوارش غذا را آسانتر میسازد.
کاهش اسپاسم و دردهای گوارشی: اثر ضداسپاسم طبیعی دارد و دردهای معده و روده را کاهش میدهد.
افزایش اشتها: مصرف آن برای افرادی با اشتهای کم توصیه میشود.
ضدباکتری و ضدقارچ: به پاکسازی روده و معده و کاهش عفونتهای گوارشی کمک میکند.
رفع سوءهاضمه: مرزه ملین ملایم است و با بهبود هضم، یبوست و سنگینی معده را برطرف میکند.
تقویت سیستم ایمنی: سرشار از ترکیبات آنتیاکسیدان، مرزه به محافظت بدن در برابر بیماریها یاری میرساند.
طبع: گرم و خشک
مصلحات: سرکه، لیمو تازه، سکنجبین
(مصرف با این مواد برای کاهش گرمی و تعادل بهتر توصیه میشود)
با نعنا و ترخون: افزایش خاصیت ضدنفخ و خوشعطرکردن سبزیخوردن و سالاد.
با آویشن: ترکیبی قوی برای تقویت سیستم ایمنی و درمان سرماخوردگی.
با سماق و شوید خشک: برای تزیین و طعمدهی غذاهای برنجی و گوشتی.
با ماست و دوغ: جهت رفع نفخ ماست و خوشمزهتر کردن آن.
در سبزی خوردن یا سالاد: مقدار دلخواه از مرزه خشک را به سبزی خوردن، سالاد یا ماست اضافه کنید.
در غذاها: یک تا دو قاشق چایخوری مرزه خشک برای طعمدهی خورشت، سوپ یا خوراکهای گوشتی کافی است.
دمنوش مرزه: یک قاشق غذاخوری مرزه خشک را با یک لیوان آبجوش دم کنید؛ دمنوش مناسب برای رفع نفخ.
افراد با مزاج گرم: با احتیاط و ترجیحاً همراه با مصلح مصرف کنند.
زیادهروی: مصرف بیش از حد مرزه میتواند موجب خشکی دهان، عطش و بعضاً تحریک معده گردد.
آیا مرزه در کاهش نفخ موثر است؟
بله، مصرف مرزه خشک چه به صورت غذا و چه دمنوش، به سرعت نفخ و دلدرد را کاهش میدهد.
آیا مرزه خشک باعث افزایش فشار خون میشود؟
مرزه به طور معمول اثر افزاینده فشار خون ندارد اما افرادی با بیماری زمینهای قلبی-عروقی بهتر است در مصرف آن تعادل را رعایت کنند.
تفاوت مرزه و آویشن چیست؟
هر دو از خانواده نعناعیاناند اما مرزه طعم تند و معطرتر و خاصیت ضدنفخ قویتری دارد. آویشن بیشتر برای ضدعفونی و درمان سرفه کاربرد دارد.
آیا مصرف مرزه برای کودکان مجاز است؟
در مقادیر کم (به عنوان سبزی یا چاشنی) بلامانع اما برای مصرف دارویی یا دمنوش، بهتر است با مشورت پزشک انجام شود.