تخم شنبلیله یا دانه شنبلیله (Fenugreek seed) یکی از پرکاربردترین گیاهان دارویی و طعمدهندههای خوشعطر و خاص آشپزخانه ایرانی است. این دانههای طلایی دارای مزهای تلخ و بوی ملایم بوده، از دیرباز در طب سنتی برای تقویت قوای جسمی، گوارش، کاهش قند خون و کمک به آرامش اعصاب تجویز میشوند.
تخم شنبلیله دانههای کوچک زردرنگ و زاویهداری هستند که از گیاه شنبلیله (Trigonella foenum-graecum) به دست میآید. این دانهها پس از برداشت، خشک و پاکسازی میشوند و اغلب به صورت کامل یا پودر شده در عطاری عرضه میگردند. مزه تلخِ شناختهشده آن نشانه اصالت تخم شنبلیله است.
کاهش قند خون و کلسترول: یکی از شناختهشدهترین خواص این دانهها کنترل طبیعی قند خون بیماران دیابتی و کاهش چربیهای خون است
افزایش شیر مادر در دوران شیردهی
تقویت دستگاه گوارش: کمک به رفع نفخ، سوءهاضمه و یبوست؛ تسکین ورم معده
آرامشبخش و ضد استرس: کمک به تعادل اعصاب و کاهش علائم اضطراب
کمک به درمان کمخونی: منبع آهن گیاهی
رفع التهاب و درد مفاصل
تقویت مو و پوست (به صورت خوراکی یا ماسک مو)
پاکسازی کبد و بهبود عملکرد کلیه
طبع: گرم و خشک (نسبت به برگ شنبلیله گرمتر و خشکتر)
مصلحات: سرکه طبیعی، عسل، آبلیمو، ماست، کشک (در غذا)، عرق کاسنی یا شاتره (برای تعدیل گرمی و رفع تلخی)
در غذا: ادویه در خورش قیمه، عدسی، آبگوشت بوشهری، کاری هندی
دمنوش و جوشانده: ½ قاشق چایخوری تخم شنبلیله با آب جوش، همراه لیمو یا عسل
خیسانده تخم شنبلیله: یک قاشق چایخوری تخم را شب تا صبح در آب قرار داده و صبح میل کنید (برای تقویت گوارش و کاهش قند خون)
در ماسک مو: پودر تخم شنبلیله همراه روغن زیتون یا آب ولرم جهت رفع ریزش و شوره
در ماسک پوستی: پودر شده با ماست یا عسل برای روشنکنندگی و کاهش التهاب
افزودنی نان و بیسکویت سنتی
برای مصرف خوراکی: ½ قاشق چایخوری تا ۱ قاشق غذاخوری در روز (در ترکیب با غذا، دمنوش، ماست و …؛ بسته به مزاج)
طرز تهیه ساده دمنوش: یک قاشق چایخوری تخم شنبلیله را در یک لیوان آب جوش بریزید، ۱۰ دقیقه اجازه دهید بماند، سپس با کمی عسل یا آبلیمو بنوشید
مصرف برای ماسک مو/پوست: ۱ قاشق چایخوری پودر تخم شنبلیله با مواد پایه (ماست، عسل، روغن زیتون)
در مورد مصرف مستمر یا درمانی با پزشک مشورت کنید
زنان باردار: مصرف زیاد و بیرویه ممنوع (ممکن است انقباضات رحمی ایجاد کند)
دیابتیها: بهدلیل اثر قوی بر کاهش قند خون، حتما با کنترل میزان قند و مشورت پزشک
افراد با بیماری زمینهای یا کمخونی شدید: با احتیاط
مصرف بیشازحد: تهوع، اسهال، تعریق زیاد و بوی مخصوص بدن
حساسیت: در موارد واکنش یا آلرژی، مصرف را متوقف کنید
نگهداری: دور از نور، رطوبت و در ظرف شیشهای یا فلزی محکم
فرق تخم شنبلیله با برگ آن چیست؟
تخم شنبلیله گرمی بیشتری دارد، طعم تلختر و خاصیت کاهش قند خون آن قویتر است. برگ شنبلیله ملایمتر و مناسب آشپزی سنتی است.
آیا مصرف تخم شنبلیله به تنهایی مجاز است؟
در مقادیر محدود و به همراه مصلحات بلامانع است، اما برای مصرف روزانه یا دوز بالا با پزشک مشورت کنید.
چگونه تلخی یا بوی قوی دانه را کم کنیم؟
با مصلحات (سرکه، لیمو، عسل) یا همراه غذا استفاده شود.
بهترین حالت مصرف برای مو و پوست چیست؟
پودر تخم شنبلیله را با روغنهای گیاهی یا ماست ترکیب کنید و به صورت ماسک بگذارید.